Operacja wodniaka jądra

Wodniak jądra – objawy

Najbardziej charakterystyczny objaw wodniaka jądra to obrzmienie, czyli powiększona objętość worka mosznowego. Pojawia się ono zwykle jednostronnie (zazwyczaj po prawej stronie). Jego wielkość jest zależna od ilości zgromadzonego płynu surowiczego.  Ponadto na powierzchni powiększonego jądra można wyczuć owalny guzek, sprężysty i przesuwalny podczas dotyku.

Wodniak jądra w większości przypadków nie powoduje dolegliwości bólowych. Wyjątkiem są przypadki, powstałe w wyniku ostrych stanów zapalnych lub zmian nowotworowych. Zdarza się jednak, że dorośli mężczyźni z nabytym wodniakiem jądra z uwagi na rozmiar obrzęku mają utrudnione swobodne poruszanie się. Jeśli objętość płynu surowiczego jest bardzo duża, w wyniku wzrostu ciśnienia w mosznie sporadycznie może być odczuwalny ucisku na jądro.

Rodzaje wodniaków jądra

Wyróżniamy dwa rodzaje wodniaka jądra:

• Wrodzony wodniak jądra: pojawia się u noworodków płci męskiej wskutek niezarośnięcia wyrostka pochwowego. W zdecydowanej większości przypadków (około 80%) pod koniec pierwszego roku życia samoistnie dochodzi do zrośnięcia kanału i wchłonięcia wodniaka.
• Nabyty wodniak jądra (hydrocele reactiva): występuje jako następstwo urazu mechanicznego lub innego schorzenia (jako powikłanie zapalenia jądra lub najądrza, choroby nowotworowej jądra bądź też operacyjnego leczenia żylaków powrózka nasiennego).

Wodniak jądra – przyczyny

Etiologia wodniaka jądra nie jest do końca jasna. W przypadku nabytego wodniaka jądra podczas do przemieszczenia jąder z jamy brzusznej do worka mosznowego w ostatniej fazie rozwoju płodowego dochodzi do pociągnięcia niezrośniętego wyrostka pochwowego wypustki otrzewnej. W ten sposób surowicza zawartość jamy otrzewnej grawitacyjnie opada do jamy surowiczej moszny. Powstaje wodniak komunikujący (łac. hydrocele communicans). Kiedy wypustka zarasta, a wodniak nie ulega wchłonięciu – staje się wodniakiem niekomunikującym.

Nabyta postać wodniaka jądra pojawia się jako powikłanie pozapalne lub pourazowe. Długotrwały rozwój schorzenia utrudnia zwykle znalezienie przyczyn jego powstania. Istnieje pogląd, zgodnie z którym czynnikiem wywołującym wodniaka jest zaburzony odpływ limfy z osłonek pochwowych jądra. Wodniak może wystąpić również jako następstwo rozwoju nowotworu jądra. Powstaje wówczas w efekcie nadmiernego wytwarzania płynu przesiękowego bądź wysiękowego w otoczkach jądra.

Leczenie wodniaka jądra

Wrodzony wodniak jądra wymaga poddania co najmniej kilkumiesięcznej obserwacji. W większości przypadków ulega on samoistnemu wchłonięciu, zwykle przed ukończeniem pierwszego roku życia. Jeżeli wodniak utrzymuje się do drugiego roku życia, rozważa się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.

Nabyty wodniak jądra leczony jest najczęściej operacyjnie. Obecnie zabiegi przeprowadza się dwoma technikami chirurgicznymi: metodą Winkelmanna i metodą von Bergmanna. Obie zakładają odprowadzenie płynu z jamy wodniaka przez dostęp pachwinowy lub mosznowy. U większości mężczyzn przeprowadza się operację metodą Winkelmanna. Metoda von Bergmanna charakteryzuje się usunięciem także nadmiaru osłonek, które pokrywają pierwotnego wodniaka.  Jest zalecana w wodniakach jądra dużych rozmiarów.

Kiedy metoda operacyjna jest niemożliwa, w sporadycznych przypadkach stosuje się punkcję. Polega ona na nakłuciu wodniaka jądra i usunięciu nadmiaru płynu, zgromadzonego wokół jąder. Ten sposób leczenia stosowany jest jednak bardzo rzadko. Wiąże się z wysokim ryzykiem infekcji i nie zapewnia wysokiej skuteczności. Często mimo jego zastosowania dochodzi do nawrotu schorzenia.

Przebieg operacji wodniaka jądra

Operacja wodniaka jądra wykonywana jest w pozycji leżącej, w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Polega na wykonaniu niewielkiego cięcia na skórze w obrębie pachwiny lub górnej części moszny i opróżnieniu wodniaka. W mosznie pozostawiany jest dren Redona ,który służy drenażowi moszny ze zbierającej się krwi i treści surowiczej. Z reguły jest on usuwany 1 dzień po operacji.

Szczegółowy przebieg zależny jest od wyboru metody:

• Operacja metodą Winkelmanna: po wypreparowaniu wodniaka i ewakuacji płynu następuje wywinięcie jego osłonek, a następnie zszycie ich ze sobą.
• Operacja metodą Bergmanna: po wypreparowaniu wodniaka i ewakuacji płynu następuje wycięcie nadmiaru osłonek jądra i założenie szwu hemostatycznego na ich brzegi.

Przygotowanie do operacji wodniaka jądra

Dwa tygodnie przed zabiegiem należy wykonać badania, obejmujące: morfologię krwi z rozmazem, poziom elektrolitów (sodu i potasu), układ krzepnięcia, oznaczenie grupy krwi, poziom glukozy, stężenie mocznika i kreatyniny, oznaczenie APTT, badanie ogólne i posiew moczu, badanie EKG, RTG klatki piersiowej, stężenia przeciwciał (HBS, HCV) oraz antygen Hbs. Zakres badań może być różnicowany ze względu na stan zdrowia pacjenta.

W czasie od 2 do 7 dni przed zabiegiem zaleca się odstawić leki przeciwkrzepliwe. W niektórych przypadkach może zaistnieć konieczność zastosowania terapii przeciwzakrzepowej w postaci zastrzyków z heparyny drobnocząsteczkowej. Wskazane jest poddanie się szczepieniu przeciw WZW typu B. Ponadto w celu diagnostycznym warto wykonać badanie USG.

Operację usunięcia wodniaka jądra zawsze poprzedza konsultacja chirurgiczna. Zwykle odbywa przeprowadza się ją w dniu poprzedzającym zabieg. Kilka godzin przed zabiegiem powinno się pozostać na czczo. W dniu zabiegu zaleca się samodzielne ogolenie skóry w obrębie pola operacyjnego .

Zalecenia po operacji wodniaka jądra

Przez kilka tygodni po operacji wodniaka jądra zaleca się oszczędzający tryb życia, z ograniczeniem aktywności fizycznej. Wskazane jest noszenie obcisłej bielizny, ponieważ przyspiesza to wchłanianie opuchlizny i obrzęku w obrębie moszny. Do momentu całkowitego wygojenia rany pooperacyjnej należy unikać kąpieli w wannie (prysznic dozwolony) i chronić miejsce zabiegu przed ewentualnymi zabrudzeniami oraz urazami. Opatrunki mogą być zmieniane codziennie. Należy jednak pamiętać o przemywaniu rany środkami odkażającymi (woda utleniona, octenisept). Po około 2-3 tygodniach zaleca się pooperacyjną kontrolę USG.

Niepokoju nie powinno wzbudzać występowanie przez okres kilku tygodni po zabiegu obrzęku czy bolesności operowanego miejsca. Złagodzić je może stosowanie środków przeciwbólowych, dostępnych bez recepty. Całkowity okres rekonwalescencji po operacji jest kwestią indywidualną. Zazwyczaj wynosi kilka tygodni.

Poważne powikłania po operacji wodniaka jądra pojawiają się rzadko. Należą do nich: krwawienie z rany pooperacyjnej, możliwość wystąpienia zapalenia jądra, zakażenie rany pooperacyjnej, pojawienie się krwiaka moszny lub nawrót wodniaka jądra. Aby ich uniknąć należy bezwzględnie przestrzegać pooperacyjnych zaleceń lekarskich. W przypadku wystąpienia nasilonych dolegliwości bólowych, zaczerwienienia miejsca pooperacyjnego, wycieku ropy z rany, krwawienia czy utrzymującej się przez wiele godzin podwyższonej temperatury (powyżej 38 °C), należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Źródło: Urologia pod red. A. Borkowskiego